1EUSKAL-HERRIKO HISTORIA
Jatorria:Euskal-herriko historia Europako herrialde horren historia da. Euskal-Herria,historikoki euskaldunen eta euskararen lurraldea da,Pirinio mendien mendebal kokatuta,Frantzia eta Españaren arteko muga egiten duen mendilerroa.
|
EUSKARA GURE BIZITZETAN
Oso denbora urrunetatik euskara gure kulturaren parte izan da. Jatorri ezezagunekoa, inongo hizkuntzalaririk ezin izan du erlazionatu inongo hizkuntza ez europar ez historikorik.
Euskal-Herriko istorioa ,beraz,bere kokapen Geografikoaren eta inguruko herrialde eragina jasan du.
Euskaldunak erromatar konkistatik (K.a. III-I mendeak) bizirik iraun zuen iberiar penintsulako aurrerromatar populu bakarra da eta baita Europan emandako indoeuroparren zabalkuntzatik ere (K.a. 2.500.etik aurrera),
|
zeintzuengandik gaur egungo europarren gehiengoak etortzen diren.Euskaldunak, Europan jarraitasunez bizi izan den populurik zaharrena izango litzateke.
Autonomia erkidegoak: Autonomia eratu ondoren Gasteiz izendatu zuten Euskadiko hiriburua.
|
2EUSKARAREN EBOLUZIOA
Joseba Etxebarria
Bizkaiera
Kristo ahurretik sei mila urte egin behar dugu atzera, Kantabriar mendikateen eta Pirinioen arteko mendi hegaletako bizi lagunek euskaraz berba egiten zuten garaietara.
Koldo Mitxelena hizkuntzalariaren eta politikariaren aipamen batean oinarritzen naiz: euskara ez dauka jatorririk eta familia zabal batetik gelditutako uharte isolatu bat da.
Koldo Michelene (Rentería, 1915eko abuztuaren 20a – Donostia, 1987ko urriaren 11), euskal jatorriko hizkuntzalari espainiar nabaria izan zen. Gaurko egunera arte kontuan hartzen da euskal hizkuntzari buruzko ikerketetako autoritate handienen bat bezala eta hizkuntza honen batueraren egileen bat izan zen.
|
Euskaraz idatzitako lehen hitzak 1garren mendekoak dira, Akitaniako ehorzte-lorratzetan agertutakoetako.
Estitxu Fernandez
Navarra
Kristo aurretik bigarren mendean gaude, erromatarra euskal herrira heldu dira. Euskal ekonomia tradizionalak ekonomia hiritarrarengan duen eraginak euskararen garapen historikoa zehaztuko du.
Euskarazko Gaztelaniako eta latineko hirueledun lehen hiztegia agertzen da.
Baina ez da XVI mendera arte erabat euskaraz idatzitako lehen liburua agertzen denean, Bernart Etxeparek idatzia.
 |
Linguae Vasconum Primitiae, Bernat Etxeparek idatzia 1545ean eta Euskara Jalgi hadi plazara erakusketan erakutsia euskal parlamentuan , XVI eta XVII mendeetan euskaraz argitaratutako beste hamahiru bolumenen ondoan.
Euskara beti egon da oso elkartuta mundu tradizionalarekin, kanpoko eraginetatik babestuta. Hirietan hizkuntza erromantzeek bere aldaketa aurkitu zuten.
Inperio erromatarraren erorialdiarekin hasi zituen euskal gizartearen erruralizazio prozesua, indartzea eta euskal gizartearen egonkortasuna ekarri zuen prozesua.
Beraz I eta III mendeetan zehar proeuskara Garoñaraino hedatzen zen iparraldetik, Andorraraino Ekialdetik, Zaragozaraino hegoaldetik eta Burgoseraino hego-ekialdetik.
 |
Peio Artetxe
Giputza
Hemeretzigarren mendearen bigarren zatian Luis Luzian Bonaparte filologo eta politikaria frantsesa bost aldiz bidaiatuko da euskal herrira eta bertan lana gogoz burutu ondoren 1863an zortzi euskalki bereiziko ditu: Bizkaiera, Gipuzkera, Iparraldeko goi-nafarrera , Lapurtera, Mendebaldeko behe-nafarrera, Ekialdeko behe-nafarrera, Zuberoa eta Hegoaldeko goi-nafarrera.
  1998 Koldo Zuazo hizkuntzalari espainiarra, Euskadiko unibertsitateko irakasleak eta Euskal Hizkuntzaren Akademia Errealaren akademiko berriemailea 6 dialekto bereizi zituen: lapurtera, behe nafarrera, zuberotarra, gipuzkoarra, bizkaiera eta nafarrera. |
Euskaltzaindiaren lehen lehendakaria (euskal hizkuntzaren akademia, Resurrección María de Azkue). 1968an Arantzazuko Kongresua sortzen du, euskararen batuaren alde, erregistro berria onesten du, euskara batua.
Euskararen batzea bultzatu zutenak beste batzuen artean bi idazle Txillardegi eta Gabriel Aresti eta bi linguista Koldo Mitxelena eta Luis Villasante izan ziren.
Euskararen batzea Nabarrako, Lapurdiko eta Gipuzkoako dialekto nagusiekin gertatu zen, Elizondoren, Beterriren eta Sararen euskara modelo bezala erabiliz.
 3EUSKARAREN NORMALIZAZIOA
60ren hamarkadan euskararen errekuperazioa abiarazten da. Lehen ikastolak agertzen dira, soilik euskarazko irakaskuntza. Euskal kulturaren aldeko mugimendua hasten du.
 
Euskaldunizazio eta alfabetizazio koordinatzailea AEK agertzen da, helduek euskara ikasteko aukera izan al izateko.
 |
Telebista eta irrati kate nagusietatik gaur egun soilik bat euskaraz igortzen da.
  Guztiz euskaraz idatzitako egunkari bat soilik dago, hala ere aldizkari lokal gehienak euskaraz idatzita daude.   
Gaur egun garrantzitsu egiten ari da internet bidezko komunikazioa eta globalizazioaren aurrean ahaleginak egiten hari dira komunikabideetan euskararen presentzia nabarmen dadila. Azken 10 urteetan Internet euskaraz erabiltzen duten pertsonen kantitatea 100.000tik 200.000 banakoetara pasatu da.
 |
4KONKLUSIOA EUSKARA GURE BIZITZEN PARTE DELA EZAN DEZAKEGU
-Lanean. Zer ematen dio enpresa bati bere bezeroei zerbitzu elebiduna eskaintzea? Balio erantsia. Euskararen erabilerak zerbitzu hobea eskaintzen dio hau erabili nahi duenari, eta horrek enpresen errentagarritasunean eragiten du positiboki.
Jantzigintzak Pinedo, Jakintza, Birjina Zuria, Hala Bedi Irratia, Luzia Hiribildua, Jimmy Jazz, Alavesa eta Baskonia. Badira Bai Euskarari ziurtagiria lortu duten 126 enpresetako batzuk, zerbitzu elebiduna bere bezeroei eskaintzeko. “Gaur egun euskaldun gehiago daude eta jende gehiago entzuten zaio Gasteizen euskaraz hitz egitea”., arrazoi horrengatik Arabako enpresak bere langileei euskara ikas dezatela bidaltzen hazi dira, errotuluak aldatzen ari dira, publizitatea sartzen da, katalogoak sortzen dira.
-Irakaskuntzan. Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroan hizkuntza ereduen politika dago martxan. Honen arabera, hizkuntza eredu ezberdinak ditugu aukeran. Oro har, D eredua eskaini den lekuetan goraka joan da denboran zehar, elebiduna izateko aukera gehien eskaintzen duen eredua delako, alde batetik, eta euskararen normalkuntza dela eta, bestetik.
|
B eredua bezalako eredu elebidunak ere ikus daitezke Ipar Euskal Herriko hainbat ikastetxetan, adibidez Ikas-bi zentroetan. A ereduak gaztelaniaz ematen du irakaskuntza osoa, baina euskara ikasgai bat da. Eredu hau ofizialdi Euskal Autonomia Erkidego osoan eta Nafarroa ia osoan har daiteke. Azkenik G eredua ere existitzen da, non euskara ere ez den ikasgai bat. Eredu hau edo baliokide bat Trebiñun, Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoan eta Nafarroako Eskualde Ez-euskaldunean ematen da.
Lau ereduen azalpen zehatzagoa:
-Modu A
Eskolatzea, gaztelaniaz ematen da, euskara, ikasgai bezala, maila, etapa eta modalitate guztietan.
-Modu B
Eskolatzea, euskaraz aurkezten da, gaztelania ikasgai moduan eta hizkuntza bezala hainbat ikasgaietan, eskolatzea, zikloa edo etaparen arabera.
-Modu D
Eskolatzea, guztiz euskaraz da, gaztelania ikasgaia izan ezik.
-Modu G
Modu honek, ez du sartzen euskara ikasgaia eskolatzean.
 |
-Etxean. Euskara gaur egun gehiago hitz egiten da, baina euskara etxeetan ez da ia aldatu, horrez gain, portzentajea jeitzi da., bakarrik ehuneko hamahiruk egiten dute.
Patxiri iruditzen zaio jaitsiera hau euskararen puntu beltza dela.
Mapa honetan aidarazten da zenbat hitz egiten den euskara Euskadiren iri bakoitzean. Ikuzten da herrietan gehiago hitz egiten dela hirietan baino.
 |
5EUSKARAREN ETORKIZUNA
Euskaren etorkizunari buruzkoa da. Ikerketaren arabera, hamabost urtetatik gorako gipuzkoarren iritziz, euskara ez dago galtzeko bidean. Are gehiago, euskarak etorkizun oparoa duela uste dute, luzaroan bizirik iraungo duela.
6PATXI BAZTARRIKAREN ELKARRIZKETA
-Internet euskararen lorpenerako lurralde bat dela ulertzen dut ez? , XXI mende honetako hizkuntzaren helburuetako bat.
Hain zuzen, euskarako lurraldeak esaten ditu, euskal herriaz hitz egiten dugunean, hots Nafarroa, Iparraldea eta Euskadiko autonomia-erkidegoa, zazpi probintzia historikoek osatzen dute.
|
Anjel Lertxundi idazle batek euskarako zortzigarren probintziaren ideia sortu zuen Interneti izena emateko.
Interneten bizitasun hazkorrarekin, indarrarekin ez dagoen hizkuntza, etorkizun nahiko arazotsua itxarotea izango zen normalena. Ez da euskararen kasua. Esan behar da gaur gure hizkuntza Interneten duen presentzia oso proportzionalki gure pisu demografikoagatik egon lekiokeena baino gehiagokoa dela.
-Eguneroko eremuan euskararen erabileraren faltaz , ikastolatik kanpo edo etxetik kanpo, galdetzea nahi izango nuke. Zergatik ez du euskaraz hitz egiten duen jendea dendan, autobusean… hitz egiten?
Zergatik antzematen ari da erabileraren falta hau?
Nik ez nuke hau horrela esango, nik uste dut hitz egin behar dela eremu formalenetan, administrazioan, zerbitzu publikoetan hitz egiten duen erabilera txikiagoaz, udal-zerbitzuez.
Erabilera txikien hau espazio ez formaletan gertatzen da, familiaren espazioan. Honek azalpen desberdinak ditu, haien artean azalpen soziolinguistikoak. Euskara gure hiritartasunaren parte handia bigarren hizkuntza bezala lortutako hizkuntza bat delako hazten da, baina eremu intimoenetan, emozionalagoetan pertsona bakoitzaren lehen hizkuntza erabiltzen dugu.
|
Etorkizunaren erronka handia da agertzen ari diren gurasoek, bere familia daukatenean, bere borondatea hori bada, euskara ere bere seme-alabetako lehen hizkuntza izan dadila egin dezatela.
-Baztarrika Jauna barkatu, gertatzen dena oraindik euskarak polemika politikoan bilduta dagoela da. Urrian zu eta Kultura Sailburua Heziketa Iñaki Oyarzabalen kritikarekin aurkitu zinetenean kexatzen neurrigabea dela 2.000.000 euro gastatzea euskara sustatzeko horrek emaitza txikiak lortuko dituelako.
Nik uste dut euskara borroka partidistetatik alde batera utzi behar dela. Euskara politikaren zerbitzura ez erabiltzea, Mitxelena esan zuenez ``euskara ahulegia da arma bezala erabiltzeko´´. Euskararen sustapenera zuzentzen diren diruak zarrastelkeria direla , kritika hain erraz hori erabiltzea bidegabekeria izugarria da, elebitasun orekatu batera heldu nahi badugu euskararen eta gaztelaniaren artean sustapen-politika erabiltzea ezinbestekoa da.
|
Julen, Alazne, Sergio, Iñigo
